ریفورم های امان الله خان:

عودت پادشاه از سفر خارج برای سه روز تجلیل شد.، متعاقباً جشن استقلال فرا رسید و در ختم جشن لویه جرگه در پغمان افتتاح شد، امان الله خان در این جلسه از مردم خواست با برنامه های دولت همکاری نمایند.

وی در این برنامه ها از رفع حجاب، تضمین آزادی زنان، منع تعدد ازدواج، جدائی دولت از دین، ازدیاد مالیت، تاًسیس بانک، اجباری شدن تعلیم ذکور و اناث، لغو القاب دولتی، تشکیل دفتر بررسی دارائی مامورین، منع فع ورود فارغان مدرسه دیویند به افغانستان، منع ازدواج مردان قبل از سن (٢٢) و از زنان قبل از سن  (١٨)، اعزام دختران برای تحصیل به ترکیه و اختلاط دختران و پسران پائین از ده سالگی در مکاتب سخن زد. 

امیر امان الله خان در پغمان

امان الله خان پس از لویه جرگه با شتاب و افراط بخصوصی برنامه های خود را در مرحله ً اجرا قرار داد. او که بیشتر خود پسند و مغرور شده  و شیفته پیشرفت های صنعتی اروپا گردیده بود به نظام اجتماعی و مذهبی کشور به نظر اهانت نگریست ( ١٥)دختر همرا با (٩٠) محصل یکجا برای تحصیل به ترکیه فرستاد که سبب حیرت و هیجان اهالی کابل گردید. این دختران همینکه به پشاور رسیدند چادر هایشان را دور انداخته با آرایش اروپائی سوار قطار آهن شدند که خبر این جریان توسط پشتون های سرحد به داخل کشور انتقال یافت. متعاقباً ملکه ثریا در محضر عام به درخواست شاه چادر نازکی را که بر سر داشت دور انداخته گفت اسلام از همچو رواج ها نفرت دارد. امان الله خان در نظر داشت سه ساعت در محوطهً وزارت خارجه سخنرانی کند تا افکار و نظرات خود را به مردم اظهار نماید. بین (٦٠٠) تا  (٧٠٠) نفر برای استمعاع بیانیه او حاضر شدند. در ختم سخنرانی بخشی از فلم جریان سفر شاه به نمایش گذاشته شد که در آن ملکه ثریا با ساق و بازوی عریان سینهً باز و چهره آرایش شده دیده شد این خود به تنهائی تحولی بود مغایر معتقدات مردم و مخالف احکام اسلام. 

علاوه بر اینها او بجای روز جمعه که قدسیت (١٤٠٠) ساله مذهبی داشت روز پنجشنبه را روز تعطیل اعلام نموده دستور داد تا سال هجری شمسی که در بیش از (١۳٠٠) سال مروج بود به سال میلادی تغیر یابد، فرمان صادر کرد تا عوض دستار که مردم آنرا سنت پیغمبر (ص) میدانستند به نام اینکه غیر اقتصادی است از کلاه شپو استفاده شود. (١) به جای ادای سلام کلاه  باید از سر برداشته شود، امام های مساجد باید جواز رسمی داشته و کلاه پوست بر سر نمایند، هندو ها نیز باید از کلاه پوست استفاده کنند یعنی ملا و هندو را در یک ردیف قرار داد، تطبیق این ریفورم ها شهر را به یک تابلوی کاریکاتوری مبدل ساخت. در کابل سینما و در پغمان تیاتر تاًسیس گردید و محراب و منبر ملی افغانستان به کوه و آفتاب تعویض شد. 
_______
(١) در حالیکه در شهر کابل و ولایات حتی یک دکان وجود نداشت تا دریشی و کلاه های مورد ضرورت مردم را بفروشد. مردم برزو های نجرابی را که تقریباً به شکل پتلون و کلاه های لگنی که از انگلیسهابه غنیمت گرفته بودند می پوشیدند.

بر اساس حکایت دکتور عنایت الله ابلاغ که پدرش مولوی عبدالغنی معروف به مولوی قلعهً بلند موًسس «حزب الله» افغانستان عادت داشت در سفر و حضر با تسبیح ریزدانه ای وظیفه کند و حتی و در مجالس هم قسمتی از سبحه را بیرون کشیده زیر لب وظیفه میکرد و جریان مجلس را هم تعقیب مینمود، دکتور ابلاغ که یکی از شخصیت های دانشمند کشور ماست و در علوم دینی دکتورا دارد اضافه میکند. اشخاصی که دایم به یاد خدا میباشند هم وظیفه و هم موضوع مجلس را تعقیب مینمایند ممکن است گفته شود چگونه میشود در یک وقت به دو چیز مشغول شد؟ جواب این است این کار را کسی میتواند که اهل دل باشد به همه حال طبق روایت دکتور ابلاغ همینکه امان الله در جلسهً لویه جرگه پغمان نظرش به سبحهً مولوی صاحب می افتد با صدای بلند میگوید: مولوی قلعهً بلند این جای مناقشه و شنیدن بیانیه هاست نه جای ذکر و تسبیح. 

این حرکات خشم و نفرت مردم را برانگیخت چه آنها را مغایر ارزش های دینی و اجتماعی خود تلقی کردند، به خصوص با ختم جلسات لویه جرگه نمایندگانی که عازم ولایات شان شدند شکایت کنان میگفتند: پادشاه کافر شده خانمش با ساق و بازوی عریان و سینه ً باز در محافل اشتراک میکند و خودش اساسات عمده اسلام را کهنه میخواند. این سخنان زبان به زبان در سرارسر کشور توسط نماینده های مردم پخش گردید و سبب شد تا علیه دولت ناآرامی هایی بوجود آمده متعاقباً قیام هایی براه افتد. واقعاً جای تاًسف است که پادشاه محبوب در برابر خواسته های واقعی ملت قرار گرفته بود که تا دیروز به خاطر خویشتن داری و احترام به معتقدات مردم به غازی مشهور شده بود ولی امروز با انتباع بدی که از سفر اروپا و مذاکره با لینن و عقده در برابر انگلیس و نزدیکی با روس و کمونیزم گرفته بود با احساس غرور و خود خواهی اقدام به تجدد و نو آوری هائی میکند که همه مخالف ارادهء ملت مسلمان بوده و مردم متدین ما در آن روزگار چنین اصلاحاتی را مردود و غیر عملی میدانستند. 

امان الله خان غافل از این بود مردمی که حین باز کردن چشم گلبانگ الله اکبر را میشنود و هنگام مرگ با همان چهار تکبیر به خاک سپرده میشد و در جهت حفاظت دین و معتقدات شان از جاده میگذشتند چگونه همچو اعمال خلاف دین را قبول خواهند کرد؟

او ندانسته بود که این مردم از (١۳٠٠) به اینطرف با نور ایمان متجلی بوده و اسلام را یگانه راه سعادت دو جهان خود میدانستند. آری! مردمی که با صداقت و اخلاص تا دیروز شاه خود را غازی خطاب میکردند و به وجودش میبالیدند امروز به نام لاتی و بی دین علیه او دست به یک قیام خونین میزنند.